Column: 'Doel en noodzaak', een reactie op de onbedoelde consequenties van de wetswijziging vrijwillige ouderbijdrage

Apeldoorn, 24 augustus 2023

Doel en noodzaak van de schoolreis

Ruime budgetten voor schoolreizen of de ouderbijdrage voor het schoolkamp zijn niet meer een vanzelfsprekend gegeven. Ooit waren de schoolse uitstapjes een vanzelfsprekend ‘vermakend’ onderdeel van het curriculum. De reden om deze reizen te organiseren dienden een belangrijk doel en doen dat nog steeds. Die doelen zijn in de loop der jaren aangevuld en bijgesteld naar uitgewerkte pedagogische en didactische benaderingen. Benaderingen waarin de groep en het individu zich in én dankzij een andere setting optimaal kunnen ontwikkelen.

Het ‘pakket’ schoolexcursies is daarmee veelzijdiger, beantwoordt aan meer doelstellingen en is dus ook veeleisender voor organisatoren, begeleiders, bestemmingen en verdere faciliteerders. Er is meer nodig. Dat betekent ook dat er meer geld nodig is. Maar al dat meer loopt in de beeldvorming achter bij de tijd van de vrijblijvende tripjes, zoals ze voortbestaan in onze eigen herinnering. Ook toen waren de doelstellingen breder, maar de perceptie die ook bij veel beslissers leeft, was en blijft die van dat kind dat ze zelf ooit waren. De schoolreis was een avontuur en een ontdekkingsreis door andere werelden. Van die kinderlijke beeldvorming hebben organisatoren nu last. Ook letterlijk, want de last van met name de financiering drukt -door een goedbedoelde wetswijziging- zwaar. Voor sommige scholen is het zelfs niet meer te dragen. Zo ontstaat er een onderscheid, tussen scholen, kinderen, ervaringen in kansen, perspectieven en groei.

Wij leven voor schoolreizen! Dit is het mooiste werk denkbaar en nergens kom je zoveel positieve mensen tegen als in dit werkveld. Natuurlijk zijn er ook in dit werkveld af en toe problemen, maar elk wolkje had een schitterende zilveren rand. Nu krijgen donkere wolken voor het eerst een bittere omlijsting. Hoe maak je beleidsbepalers duidelijk dat de schoolreis geen vrijblijvend pleziertje is, maar dat je daarmee een reeks van doelen nastreeft die heel belangrijk zijn en alleen in deze context realiseerbaar blijven? Het lichtvoetige imago van de schoolreiswereld speelt ons parten, juist bij hen die snel oordelen op basis van oppervlakkige kennis, die samenkomt in een lollige herinnering en daar helaas blijft hangen.

Er is een imagoprobleem en daarmee een communicatieprobleem. Onze branche moet af van het eenzijdige ‘fun’ imago. Schoolreizen hebben belangrijke doelen en zijn noodzakelijk voor elke opgroeiende jongere. Keer op keer moet dit verteld worden om die perfecte dag of dagen in stand te houden. Maar eerlijk is eerlijk, de meeste schoolreizen die de organisaties hier op Schoolreis.nl (en in het Nationaal Schoolreis Magazine) bieden zorgen vooral voor veel plezier en vrolijkheid bij hun ‘schoolreisgasten’. Dat staat buiten kijf en moet zeker ook bewaard blijven. Het komt gewoon allemaal samen in de schoolreis!

Standpunt overheid
Bijna alle voormalige (en demissionaire) ministers en staatssecretarissen van OCW zien het belang van de schoolreis en onderstrepen dat met bijdragen aan ons platform.

Maria van der Hoeven: ‘Werkweken zijn net kleine ontdekkingsreizen. Je leert elkaar op een andere manier kennen. Ik raad daarom ook iedereen aan om mee te gaan op werkweek. Want waar je ook naartoe gaat, het zijn spannende ontdekkingstochten en die ervaring pakt niemand je meer af.’

Mark Rutte: ‘Door mijn schoolreis wist ik wat ik ging studeren.’

Sharon Dijksma: ‘De belangrijkste functie van een schoolreisje? Dat we de hele dag samen waren. Samen in de bus, samen wat drinken, samen eten en samen spelen. We maakten de juffen en meesters in een andere rol mee. We ontdekten verrassende nieuwe kanten van onze klasgenoten.’

Marja van Bijsterveldt: ‘Met de schoolreis geef je jongeren de kans eens over de heg van hun eigen bestaan te kijken.’

Ronald Plasterk: ‘Een schoolreisje moet in de allereerste plaats een feest zijn, bijvoorbeeld als afsluiting van een schooljaar. Dan is het een gebeurtenis waar iedereen naar toeleeft en waar je nog een zomervakantie lang van kunt nagenieten. Maar een schoolreisje is méér dan een feest, het is ook een manier om van een klas ook een echte gróép te maken. Een schoolreisje was voor veel leerlingen de enige mogelijkheid om nieuwe omgevingen te verkennen.’

Ben Weyts (Belgisch onderwijsminister): ‘Schoolreisjes, educatieve klasuitstappen en schoolkampen hebben een positieve impact op het welzijn van jongeren.’

Collega’s en deskundigen
Europarlementariërs, onderwijs- en recreatiespecialisten, toeristische verenigingen en schoolreisorganisaties zetten hun expertise en ervaring in voor een groot goed. Ook zij delen hun ervaring op dit schoolreisplatform.

Hans van Driem (oud-directeur NBTC): ‘Schoolreisjes horen bij je opvoeding.’

Pasquale Bessems (leerkracht): ‘Het doel van de schoolreis is dat het een onvergetelijke dag wordt voor de kinderen en helemaal dat ze er jaren later nog over praten, want dat gebeurt echt.’

Michiel Jongewaard (voormalig woordvoerder Vereniging Openbaar Onderwijs): ‘Schoolreisjes zijn een wezenlijk onderdeel van het schooljaar. We denken allemaal met veel plezier terug aan de uitstapjes die we vroeger met de hele klas maakten. Het hoort er gewoon bij. De druk (goed kunnen rekenen en spellen) op onze scholieren is enorm toegenomen. Dat is prima, maar we moeten niet vergeten dat er meer in het leven is dan presteren! Ook dat moeten kinderen op school leren.’

Jelte van der Kooi (leraar, intern begeleider, oud-schooldirecteur en eigenaar ZieZ Onderwijs): ‘De altijd positieve chemie van een schoolkamp moet je het hele jaar vast zien te houden.’

Ineke Strouken (oud-directeur Ned. Centrum v. Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed): ‘Schoolreisjes maken een onuitwisbare indruk. Als ik mensen op leeftijd interview over hun jeugd, dan weten zij zich altijd hun eerste schoolreisje te herinneren. En als je doorvraagt, blijken ze zich er nog veel van te herinneren ook. Schoolreisjes waren niet voor niets in het begin van de twintigste eeuw al een onderdeel van het schoolbestaan.’

Marleen van der Krogt (oud-schooldirecteur, voormalig docente bij NIVOZ en opleidingsdocente Thomas More Hogeschool): ‘De vele schoolkampen die ik heb meegemaakt en georganiseerd heb waren altijd bijzonder.’

Elk schooljaar staan doel en noodzaak van de buitenschoolse activiteiten op ons schoolreisplatform centraal. Deskundigen laten zich horen voor het behoud van dit deel van het curriculum. Met elk een eigen accent. De recente bijdrage van Karin Kuiper (directeur Club van Elf) en vorige bijdragen van onder meer Bertrand Weegenaar (docent aan de Hogeschool Windesheim), Tjeerd Zandberg (Stenden Hogeschool) en Berber Bouma (leraar Nederlands en Godsdienst) verhalen allemaal over hun visie op het absolute hoogtepunt van iedere schoolcarrière. Zij weten waarom de schoolreis niet in een ministeriële bijzin mag worden weggezet als: een zeer ongewenst effect van deze maatregel.

Over het belang van de schoolreis is iedereen het eens. Net zoals voorkomen moet worden dat kansenongelijkheid en segregatie ontstaan in wat voor ieder schoolgaand kind een zorgeloos hoogtepunt zou moeten zijn. Wat rest is dan besluitvorming, financiering en uitvoering. Dat zijn doe-dingen, moeilijk misschien, maar haalbaar wanneer je het eens bent over het doel en de absolute noodzaak daarvan. En dat zijn we! Daarom dit artikel, daarom deze strijdkreet.

Brian Berghuis (brian@schoolreis.nl),
namens het Nationaal Schoolreis Magazine team.