Themajaar: Nederland viert 80 jaar vrijheid

Amsterdam, 17 september 2024

Nederland viert 80 jaar vrijheid

Vanaf deze maand tot en met augustus 2025 herdenken en vieren we in Nederland 80 jaar vrijheid. Op 12 september is in het Limburgse Mesch de start van de nationale viering van 80 jaar vrijheid, bijgewoond door koning Willem-Alexander en koningin Máxima. In het gehele land wordt stilgestaan bij de bevrijding van de Duitse bezetting door militairen van de geallieerde landen en de hulp van het verzet. Nederland herdenkt de slachtoffers die daarbij vielen.

Het Zuid-Limburgse Mesch werd op 12 september 1944 als eerste dorp in Nederland door de geallieerde Amerikanen bevrijd van de Duitse bezetting. Vanaf dat moment werd Nederland verder bevrijd, wat gepaard ging met hevige strijd, vele slachtoffers en een kwellende hongerwinter. Het duurde tot 5 mei 1945 voordat heel Nederland bevrijd was en 15 augustus totdat het koninkrijk bevrijd was.

80ste verjaardag en de Slag om Normandië
6 juni 1944 is de geschiedenis ingegaan onder de legendarische naam D-Day. De dag van de geallieerde landingen op de stranden van Normandië. Het was het dramatische hoogtepunt van Operatie Overlord, het begin van de bevrijding van West-Europa. D-day was vooral een Brits-Amerikaanse en Canadese inspanning. Meer over de Slag om Normandië en eventuele schoolreizen naar Normandië lees je op www.werkweek.nl/DDay.

Bevrijding van het zuiden van Nederland
Het zuiden van Nederland werd bevrijd in het najaar van 1944. In september trokken de Amerikanen Zuid-Limburg binnen en werden de eerste Nederlandse gemeenten bevrijd. Vervolgens werd Operatie Market Garden ingezet. Het was een risicovol plan om in één keer de rivieren over te steken en zo Duitsland binnen te trekken, maar een gedeelte van Nederland zou hierbij dan ook bevrijd worden. De operatie duurde van 17 tot 25 september 1944 en eindigde in een Duitse overwinning in de Slag om Arnhem. Op dat moment was al een deel van Noord-Brabant, Limburg en Gelderland in geallieerde handen. Vanuit dit gebied bevrijdden de geallieerden in de maanden daarna de rest van Brabant en een groot deel van Limburg. In de herfst van 1944 werd het resterende deel van Nederland ten zuiden van de rivieren bevrijd. De bewoners van de andere Nederlandse provincies, die toen nog bezet waren, leden in die periode onder een hongerwinter. De unieke oorlogsgeschiedenis van Limburg is nog steeds overal zichtbaar in musea, bij monumenten en militaire begraafplaatsen en op vele andere plekken.

De bevrijding van Zeeland en de Slag om de Schelde
Door zijn strategische ligging aan zee en de toegang tot Antwerpen is Zeeland van groot belang geweest voor de bevrijding van Nederland. Van 4 september tot 8 november 1944 vond in deze provincie de enorm zware Slag om de Schelde plaats, met als doel de haven van Antwerpen in gebruik te kunnen nemen. Door de inundatie van Walcheren (onderwaterzetting konden de geallieerden vanuit drie richtingen het gebied verdedigen. Zo hebben de geallieerden de Duitsers sneller kunnen verslaan. Op 6 november 1944 gaf het Duitse leger zich over en kwam de Slag om de Schelde ten einde. Hiermee was een groot deel van Zeeland bevrijd. Op Walcheren zijn op de kerkhoven van bijna alle dorpen en steden wel oorlogsgraven of gedenktekens te vinden. Deze herinneren aan slachtoffers onder burgers, militairen en mensen van het verzet. Naast de graven zijn er nog 44 monumenten op Walcheren. In Zeeland vind je ook diverse belangrijke musea die aandacht besteden aan de bevrijding.

Vieringen en herdenkingen Zuid-Nederland
Limburg heeft vele bijzondere plekken en musea die je met je schoolgroep kunt bezoeken. Een bijzondere plek met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding van Limburg, Gelderland en Noord-Brabant is onder andere de Amerikaanse militaire begraafplaats in Margraten. Het is een droevig symbool van de bevrijding van Limburg geworden. In Margraten liggen 8.301 Amerikaanse soldaten begraven.  Bezoek met je leerlingen ook eens de grotten van de Sint Pietersberg in Maastricht en de Fluweelengrot in Valkenburg. Die waren een vluchtplaats voor vele Limburgers.

In het gebied tussen Arnhem en Wageningen vond de veelbesproken, mislukte geallieerde Operatie Market Garden plaats. Het kostte in september 1944 duizenden levens. Volg met je leerlingen de Liberation Route Arnhemse, die start bij het Airborne Museum at Hartenstein waar je alles leert over de Slag om Arnhem. Gelderland telt daarnaast nog vele andere bijzondere plaatsen, zoals het Nationaal Ereveld Loenen, Herinneringscentrum Apeldoornsche Bosch en diverse musea die herinneren aan de oorlog en de bevrijding. De Tweede Wereldoorlog heeft ook in Noord-Brabant diepe sporen achtergelaten. Deze worden levend gehouden door indrukwekkende locaties die een belangrijke rol hebben gespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bezoek met je groep eens een oorlogsmuseum of volg de Liberation Route.

Educatief themajaar
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei pakt het lustrumjaar 80 jaar vrijheid groots aan met herdenkingen, vieringen en activiteiten in heel Nederland. Daarnaast wil het Nationaal Comité 4 en 5 mei met lesmaterialen de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog bij leraren en leerlingen onder de aandacht brengen. Hiervoor zijn lesmaterialen voor verschillende leeftijdscategorieën en opleidingsniveaus verkrijgbaar via www.4en5mei.nl/educatie. In januari 2025 zullen we dit themajaar in combinatie met aan oorlog gerelateerde schoolreisbestemmingen in heel Nederland uitvoerig belichten.

Met speciale dank aan het Nationaal Comité 4 en 5 mei (www.4en5mei.nl), Stichting Liberation Route Europe (www.liberationroute.com/nl) , het ministerie van OCW en Vfonds (Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg).